Bepalen effecten en baten
Effecten zijn het verschil tussen het nulalternatief en het projectalternatief. Het is belangrijk om alle relevante effecten zo goed mogelijk te kwantificeren; dit versterkt namelijk de inzichten die een MKBA oplevert. Hierdoor kan ook dubbeltelling voorkomen worden en wordt het duidelijk of de effecten voor de MKBA relevante welvaartseffecten zijn. De beoogde effecten zijn effecten die bijdragen aan het realiseren van het beleidsdoel. Niet-beoogde (neven-) effecten dragen niet bij aan het realiseren van het beleidsdoel, maar zijn wel onderdeel van de MKBA. Zie voor een volledig beschrijving van soorten effecten de Algemene Leidraad.
Samenvatting
In de MIRT-verkenning worden modellen, kostenramingen en de MER uitgevoerd. De bestaande uitkomsten hiervan vormen een belangrijke input voor de MKBA.
Voor MKBA-opstellers:
- Veel kengetallen voor waardering van effecten zijn terug te vinden op onze pagina over kengetallen
- Bij gebruik van andere kengetallen moeten deze goed onderbouwd zijn.
Voor beleidsmedewerkers en -adviseurs:
- Een goede afstemming tussen de effectbepaling door MER en de MKBA zorgt voor een goed gedragen MKBA.
Directe en indirecte effecten
Effecten in de markt waar wordt ingegrepen worden directe effecten genoemd. Het kan gaan om een ontbrekende markt en in dat geval is er sprake van een ongeprijsd direct effect. De afbakening van de markt waarop de directe effecten optreden is gerelateerd aan de probleemanalyse voor de maatregel. De afbakening is echter niet altijd eenvoudig omdat verschillende goederen en diensten in meer of mindere mate vervangers (substituten) voor of aanvullingen (complementen) van elkaar zijn.
Directe effecten werken door naar alle andere markten in de economie. Deze doorwerkingen naar andere markten worden indirecte effecten genoemd. Het afbakenen van voor de MKBA relevante markten komt neer op het maken van een onderscheid tussen indirecte effecten die relevante zijn voor de analyse en erin worden meegenomen, en indirecte effecten waarvoor dit niet geldt.
Bron: Romijn, G. en Renes, G. (2013). Algemene leidraad voor maatschappelijke kosten-batenanalyse, Den Haag: CPB en PBL, pagina 63.
De baten zijn de effecten uitgedrukt in geld door de verandering (hoeveelheid) te vermenigvuldigen met een waardering van dit effect. Als het effecten op bestaande markten betreft, is de marktprijs een handvat voor de waardering ervan. Voor effecten op ontbrekende markten bestaan geen marktprijzen. In veel gevallen zijn er waarderingskengetallen beschikbaar die vastgesteld zijn in verschillende onderzoeken. Onderbouwde waarderingskengetallen zijn beschikbaar op www.rwseconomie.nl. Mits goed onderbouwd mag er van deze waarderingen worden afgeweken.
De MKBA-opsteller moet onderbouwde keuzes maken bij het aangeven met welke onzekerheid effectbepalingen of waarderingen zijn omgeven. Alle effectbepalingen en waarderingen zijn namelijk met onzekerheid omgeven, ook als er modeluitkomsten beschikbaar zijn. Je moet dus altijd met bandbreedtes werken. Sommige effecten of waarderingen zijn echter (veel) onzekerder dan andere en vereisen dus (veel) grotere bandbreedtes.
Het streven is effecten zo veel mogelijk in geld uit te drukken. Effecten waarbij dit niet lukt zijn niet-kwantificeerbaar. Er zijn effecten die niet goed kunnen worden gekwantificeerd, omdat kennis over maatregel-effectrelaties ontbreekt. Er zijn ook effecten die moeilijk te waarderen zijn. Effecten die niet kunnen worden gekwantificeerd, in fysieke termen of in waarderingen, moeten kwalitatief in de uitkomsten van de MKBA worden opgenomen. Dit kan door aan te geven of er sprake is van een positief of een negatief effect, en waar mogelijk, of het effect groot of klein is, en of dit een invloed op het teken van het MKBA-saldo kan hebben.