De probleemanalyse maken

De MIRT-verkenning heeft tot doel om – op basis van een grondige probleemanalyse – tot een oplossing te komen door een opgave breed te onderzoeken, de doelstelling en probleemanalyse te concretiseren en een inzichtelijke afweging te maken (Bron: Ministerie van Infrastructuur en Milieu (2016). Spelregels van het MIRT.).

Samenvatting

De probleemanalyse is de basis voor de MKBA.

Voor MKBA-opstellers:

  • Zet in het begin de voorliggende doelstellingen, opgaven en problemen duidelijk uiteen en sta in de rapportage van de MKBA stil bij de mate waarin de gekozen maatregelen het probleem kunnen oplossen.
  • Neem de lezer mee in het ‘verhaal van de MKBA’.

Voor beleidsmedewerkers en -adviseurs:

  • Beschrijf het probleem aan de hand van de verwachte en beoogde situatie en leid daar het te bereiken doel uit af. Dit wordt ook de opgave genoemd.

Een probleem wordt gedefinieerd als een knelpunt of een onbenutte kans. De probleemanalyse is weliswaar geen onderdeel van de MKBA, maar vormt daarvoor wel de basis. De probleemanalyse moet ervoor zorgen dat de MKBA aansluit op het beleidsvraagstuk dat voorligt. De probleemanalyse vindt plaats voorafgaand aan de startbeslissing van het MIRT. Bij het opstellen van de MKBA is het raadzaam om de probleemanalyse nog een keer tegen het licht te houden.

De voorbereidende fase bepaalt of en in welke mate de MKBA bruikbaar is in het besluitvormingsproces. Om een MKBA zo nuttig mogelijk te laten zijn, geven we de volgende richtlijnen:

  • Controleer of het probleem goed in kaart is gebracht inclusief de plausibiliteit van de verwachte ontwikkeling ervan.
  • Controleer of de meest relevante oplossingsrichtingen allemaal in beeld zijn gebracht en zijn verwerkt in geschikte beleidsalternatieven. Breng waar nodig nieuwe beleidsalternatieven in.
  • Analyseer de plausibiliteit van de beleidstheorie achter de geselecteerde oplossingen: waarom dragen deze bij aan de oplossing van het probleem en welke mechanismen worden hierbij verondersteld? Het kan een goed idee zijn om de achterliggende mechanismen met de betrokken actoren te bespreken.
  • De MKBA-opsteller moet zich niet laten meeslepen door de visie van de indieners van de beleidsalternatieven.
  • Neem niet te veel voorgenomen beleid in het nulalternatief op.
  • Definieer de beleidsalternatieven niet zo ruim dat onrendabele deelmaatregelen meeliften op de rendabele delen van het beleidsalternatief.

Bron: Algemene leidraad voor maatschappelijke kosten-batenanalyse, Den Haag: Centraal Planbureau (CPB) en Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), pagina 17.

Breed verkennen

De Algemene Leidraad schrijft voor dat in de probleemanalyse breed wordt verkend. Dat betekent dat je niet automatisch alleen naar infrastructurele oplossingen kijkt voor infrastructurele problemen, maar ook naar maatregelen die bijvoorbeeld betrekking hebben op ruimtelijke inrichting of gedragsbeïnvloeding. Zulke maatregelen kunnen ook effectief en doelmatig zijn in het oplossen van een infrastructureel probleem. Een oplossing kan ook uit meerdere maatregelen bestaan. Een maatregel kan met verschillende alternatieven uitgevoerd worden, en de alternatieven worden vergeleken door middel van de MKBA (figuur 4.1).

Schematische weergave van probleemanalyse tot projectalternatief. Volledige tekst staan onder het figuur.
Figuur 4.1 – De probleemanalyse vormt de basis voor de MKBA

De probleemanalyse vormt de basis voor de MKBA. Door MIRT-opgaven te formuleren worden oplossingsrichtingen gezocht, waarna maatregelen gespecificeerd worden. Verschillende projectalternatieven worden in de MKBA vergeleken. De MKBA zorgt voor onderbouwing van de voorkeursbeslissing (wordt het projectalternatief 2.1 of 2.2?).

De Notitie Reikwijdte en het Detailniveau (NRD)

In MIRT-projecten worden in een vroeg stadium keuzes gemaakt die van invloed zijn op de MKBA en op het uiteindelijke besluit. De probleemanalyse en oplossingsrichtingen worden in het MIRT-projectteam afgebakend. Normaliter wordt in deze fase een Notitie Reikwijdte en het Detailniveau (NRD) of vergelijkbare uitgangpuntennotitie opgesteld. Deze notitie bevat een beschrijving van de probleem- en doelstelling, referentiesituatie, identificatie van de effecten, toetsingscriteria en beoordelingskader en gemeenschappelijke uitgangspunten (m.b.t. modellen, langetermijnscenario’s e.d.) voor de uitwerking van de conditionerende onderzoeken, effectonderzoeken en MKBA. Het geeft richting aan de wijze waarop analyse, selectie en beoordeling van alternatieven worden uitgevoerd. Het is belangrijk in deze fase om MKBA expertise te betrekken zodat dat alternatieven, uitgangspunten en berekeningen goed zijn afgestemd op de vereisten vanuit MKBA en MER. Zo kan dubbelwerk worden voorkomen (www.infomil.nl en Ministerie van Infrastructuur en Milieu (2017). Handreiking verduurzaming MIRT.). Verder moeten in deze fase afspraken worden gemaakt over het format waarin de gegevens (output) van onderzoeken worden aangeleverd voor de MKBA.

Ga naar

vorige pagina  |  volgende pagina