De resultaten presenteren
Om de inzichten die met de MKBA zijn verkregen goed te gebruiken bij de beleidsvoorbereiding, is het nodig de resultaten op een duidelijke, toegankelijke en reproduceerbare manier te presenteren.
Samenvatting
Voor MKBA-opstellers:
- het MKBA-rapport moet beginnen met een samenvatting.
- Zowel de fysieke effecten van de projectalternatieven als de vertaling daarvan naar de maatschappelijke welvaart moeten aangegeven worden.
- Presenteer het saldo, de interne rentevoet, de kosten-baten ratio en de ‘first year rate of return’
- Het verhaal achter de tabel en de toelichting erbij zijn minstens zo belangrijk als de tabel zelf.
Voor beleidsmedewerkers en -adviseurs:
- Een positief saldo wijst erop dat de winst van de winnaars groter is dan het verlies van de verliezers. Het kan zijn dat besluitvormers menen dat het verlies van de verliezers zwaarder weegt dan de winst van de winnaars. Het omgekeerde is ook mogelijk.
De overzichtstabel
De bevindingen van de MKBA moeten een overzichtstabel bevatten. Daarin staan de verwachte effecten, de hieraan verbonden baten, de kosten en het saldo, per projectalternatief. Voor een volledige en evenwichtige presentatie van de resultaten is het noodzakelijk naast het saldo ook de niet-gekwantificeerde of niet-gemonetariseerde effecten in de overzichtstabel op te nemen.
Voor de herkenbaarheid en interpretatie van de uitkomsten van een MKBA bij MIRT-verkenningen is de presentatievorm vastgesteld. Die houdt in dat zowel de fysieke effecten van de projectalternatieven als de vertaling daarvan naar de maatschappelijke welvaart aangegeven moeten worden. Tabel 11.1 geeft een voorbeeld van de presentatie voor de rapportage van fysieke effecten en de welvaartsbaten in vorm van gewaardeerde effecten.
De uitkomsten van een MKBA worden met 3 rentabiliteitsmaten weergegeven. De drie rentabiliteitsmaten geven elk op hun eigen wijze het resultaat weer van de MKBA. Daarom wordt aanbevolen ze alle 3 in de MKBA te presenteren.
Saldo
Het saldo is het verschil van baten en kosten. Een positief saldo betekent dat het projectalternatief de welvaart verhoogt. Het nadeel van het saldo als rentabiliteitsmaat is dat het lastig is maatregelen met verschillende schaalgrootte met elkaar te vergelijken. De omvang van het saldo is afhankelijk van de timing van de uitvoering van de maatregel (c.q. de keuze van het basisjaar).
De interne rentevoet
De interne rentevoet (IRR, Internal Rate of Return) geeft de discontovoet aan waarbij het saldo nul is. Als de IRR hoger is dan de discontovoet verhoogt het project de welvaart. Presentatie van de IRR maakt een gevoeligheidsanalyse voor verschillende discontovoeten overbodig. De IRR is onafhankelijk van de keuze van het basisjaar.
De baten-kostenverhouding
De baten-kostenverhouding (B/K-ratio) is de verhouding tussen de contante waarde van baten en kosten. Het nadeel van de B/K-ratio is dat baten en kosten niet altijd eenduidig zijn te scheiden. Dit vergt een duidelijke definitie van baten en kosten. Het voordeel is dat de B/K-ratio corrigeert voor de schaal van de maatregel. Een ratio groter dan één betekent dat het project de welvaart verhoogt. De B/K-verhouding is onafhankelijk van de keuze van het basisjaar.
De First Year Rate of Return (FYRR)
Daarnaast geeft de First year rate of return (FYRR) aan of uitstel met een jaar voordelig is. De FYRR laat het eerstejaars rendement zien. De FYRR kan worden toegepast in aanvulling op de bovengenoemde rendementsmaten. De periode van uitstel kan een jaar zijn, maar de methode is op elke willekeurige tijdsperiode toepasbaar
Voor alle maten geldt dat ze geen rekening houden met de niet-gemonetariseerde posten. Deze moeten naast de rentabiliteitsmaten worden vermeld.
(Her)verdelingseffecten
Het is voor de besluitvorming in sommige gevallen ook belangrijk om de (her)verdelingseffecten in kaart te brengen. Er is ook bij een positief saldo sprake van winnaars en verliezers. Het positieve saldo wijst erop dat de winst van de winnaars groter is dan het verlies van de verliezers. Besluitvormers kunnen desondanks menen dat het verlies van de verliezers zwaarder weegt dan de winst van de winnaars en de maatregel afwijzen. Het omgekeerde is ook mogelijk. Als meekoppelkansen en integrale gebiedsontwikkeling een rol spelen, het cruciaal om de kosten en effecten op verschillende niveaus uit te splitsen voor een volledig beeld van de impact van de maatregel.
Het verhaal achter de MKBA
Het is de taak van de opsteller van de MKBA de uitkomsten te verklaren en de gebruiker mee te nemen in de interpretatie van de resultaten. Het verhaal achter de tabel en de toelichting erbij zijn bij de presentatie van de uitkomsten minstens zo belangrijk als de tabel zelf. Besluitvormers moeten de analyse die aan de cijfers ten grondslag ligt, bij de besluitvorming kunnen betrekken.
Bij de toelichting kan aandacht worden gegeven aan de duiding van de niet-gemonetariseerde waarden in relatie tot de rentabiliteitswaarden, de onzekerheden waarmee de uitkomsten zijn omgeven en de eventuele verbetermogelijkheden van de maatregel die zijn af te leiden uit de MKBA. De MKBA-rapportage moet bovendien dusdanig van kwaliteit zijn dat het op basis van de toelichting mogelijk is om de omvang van de effecten eigenstandig te kunnen berekenen.
Om de MKBA goed te plaatsen in het besluitvormingsproces wordt aanbevolen de MKBA niet alleen te presenteren als het resultaat van een rekenkundige analyse, maar ook het ‘verhaal van, naast en achter de MKBA’ te vertellen. Daarin kan aandacht worden gegeven aan de belangrijkste bevindingen, de vraag of met de maatregel het probleem wordt opgelost, of andere maatregelen te overwegen zijn en de beperkingen van de MKBA.
