Kengetallen Leefomgeving

Effecten op de leefomgeving

Het waarderen van effecten op de leefomgeving is niet altijd (volledig) mogelijk. Voor het monetariseren van leefomgevingseffecten in wegenprojecten kunt u zich het beste baseren op het rapport van het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid (KiM). Als opsteller van een MKBA beoordeelt u zelf of het toepassen van deze kengetallen voor u afdoende is. Heeft u sterke redenen om van de kengetallen af te wijken, dan is dit in specifieke gevallen mogelijk. Onderbouw dit dan in uw analyse.

Voor projecten waarbij milieu(beleid) het hoofddoel is van het project, is het nodig de werkwijzer MKBA op het gebied van milieu te volgen.

Koolstofdioxide en de beprijzing in de MKBA

De referentiescenario's van de Toekomstverkenning Welvaart en Leefomgeving (WLO) beschrijven een CO₂-prijs en -prijsstijging per scenario. Deze prijzen staan hieronder en moeten worden toegepast bij MKBA's die gebruikmaken van WLO-scenario's.

Er wordt een onderscheid gemaakt tussen ETS-prijs en CO₂-prijs. De ETS-prijs is een 'echte' prijs die bedrijven moeten betalen om het recht te krijgen om een ton CO₂ uit te stoten.  De CO₂-prijs is een schaduwprijs die de waardering van de schade veroorzaakt door CO₂ aangeeft. ETS-prijzen worden niet gebruikt in MKBA's.

CO₂-waardering in MKBA's

De prijzen (€ per ton CO₂) zijn exclusief btw. Voor toepassing dient gerekend te worden met de prijzen inclusief btw. Hiervoor geldt een btw-tarief van 18,2%. Toepassing met ETS-prijzen is exclusief btw.

Prijzen (€ per ton CO2)	2015	2030	2050
Efficiente prijs hoog	48	80	160
ETS-prijs hoog	5	40	160
Efficiente prijs laag	12	20	40
ETS-prijs laag	5	15	40
Efficiente prijs 2 C graden	60-300	100-500	200-1000
ETS-prijs 2 C graden	5	100-500	200-1000

Zie voor meer informatie het achtergronddocument WLO-klimaatscenario's en de waardering van CO₂-uitstoot in MKBA's (CPB/PBL, 6 december 2016).

Luchtkwaliteit en emissies

Luchtkwaliteit betekent hier de aanwezigheid van voor de mens schadelijke stoffen in de lucht. Luchtkwaliteit wordt gemeten aan de hand van concentraties van deze stoffen in de lucht. Er bestaan honderden van deze (meetbare) stoffen. Deze zijn hier niet allemaal gepubliceerd.

Voor weginfrastructuur moeten tenminste de volgende stoffen meewegen in een MKBA:

1. Fijnstof: scheikundige naam is PM2.5 (grotere fijnstof heet PM10)
2. Stikstofoxiden: scheikundige naam is No_x (verzamelnaam)
3. Koolstofdioxide: scheikundige naam is CO₂

De welvaartseffecten van luchtkwaliteit hebben betrekking op de volksgezondheid. Een verslechtering in de luchtkwaliteit veroorzaakt gezondheidseffecten. Met de kengetallen hieronder kunnen deze effecten algemeen beprijsd worden. Deze getallen zijn afkomstig uit het eerder genoemde Handboek Milieuprijzen 2017.

Indicatieve gemiddelde schadekosten in € per kg emissie in Nederland voor PM2,5 van verkeersemissies, gedifferentieerd naar plaats van uitstoot

Plaats van uitstoot	Onder	Centraal	Boven
Verkeer: sterk verstedelijkt gebied*	€ 383,0	€ 536,0	€ 823,0
Verkeer: landelijk gebied	€ 92,1	€ 129,0	€ 198,0
Elektriciteitscentrales	€ 26,2	€ 36,6	€ 56,2

* Dit betreft schadelijkheid van emissies in steden van > 0,5 miljoen inwoners.

Milieuprijzen voor belangrijke emissies

Waarderingen voor de meest voorkomende milieugevaarlijke stoffen, in €/kg emissie, voor emissies naar lucht zijn te vinden in het rapport Handboek milieuprijzen 2017.

Wij adviseren om, conform de werkwijzer 'MKBA’s op het gebied van milieu' de prijzen uit het Handboek Milieuprijzen 2017 te gebruiken om een onder- en bovenwaarde van de effecten te berekenen.  De onder- en bovenwaarden moeten worden toegepast in zowel het WLO-scenario Hoog als Laag.

Geluid

De effecten van geluidsoverlast op mensen varieert van hinder tot slaapverstoring tot hogere bloeddruk (World Health Organization, 2011). Het geluidsniveau van de omgeving kan veranderen door een project of maatregel, zoals het aanleggen of verbreden van een (vaar)weg of door innovatieve geluidsschermen en materialen. Het waarderen van veranderingen in geluid is afhankelijk van de beschikbare informatie in het project of programma.

Als er gegevens beschikbaar zijn over het aantal woningen in bepaalde geluidszones, kan men uitgaan van een effect per persoon. Deze kengetallen zijn terug te vinden in tabel 39 van het Handboek Milieuprijzen 2017. De prijzen in de tabel dienen niet letterlijk te worden toegepast. Neem voor een correcte berekening en een rekenvoorbeeld contact op met Steunpunt Economische Expertise (SEE).

Indien er zeer beperkt informatie aanwezig is, kan men uitgaan van een gemiddelde per voertuigkilometer (Bron: tabel B.8 uit CPB/PBL, 2015). In prijspeil 2012 ziet dat er als volgt uit.

Kengetallen geluid bij generieke wegenstudies. Prijspeil 2012

Plaats van uitstoot	Personenauto per voertuigkm in eurocent	Vrachtwagens per tonkm in eurocent
Binnen bebouwde kom	2	4,3
Buiten bebouwde kom	0,14	0,4
Gewogen gemiddeld	0,5	0,8

Bron: CE/VU (2014) en Centraal Planbureau/ Planbureau voor de Leefomgeving (2015).

Bovenstaande kengetallen voor geluid kunnen afwijken van de kengetallen in het Handboek milieuprijzen 2017, waar kengetallen te vinden zijn die afhankelijk zijn van bron en geluidsbelasting. Wij adviseren om, conform de werkwijzer 'MKBA’s op het gebied van milieu' de prijzen uit het Handboek Milieuprijzen 2017 te gebruiken om een onder- en bovenwaarde van de effecten te berekenen. De onder- en bovenwaarden moeten worden toegepast in zowel het WLO-scenario Hoog als Laag.

Natuur, water en bodem

Ruimtelijke projecten hebben meestal invloed op de natuur, de waterhuishouding en de bodem. Het SEE schrijft geen generieke kengetallen voor om deze effecten te waarderen. Het is wel belangrijk om deze effecten te beschrijven en volwaardig te presenteren. Maak daarbij gebruik van beschikbare informatie, kennis en methoden.

Het SEE  werkt aan waterprojecten, bijvoorbeeld voor Waterveiligheid, Zoetwater en het Deltaprogramma. SEE kan adviseren hoe effecten op natuur, waterhuishouding en bodem een volwaardige plek krijgen in de maatschappelijke kosten-batenanalyse of verwante, economische studies.

Het Handboek Milieuprijzen 2017 bevat kengetallen voor emissies naar water gebaseerd op modellen die uitgaan van een gemiddelde Europese situatie. Indien het in een MKBA gaat om grote effecten voor emissies naar water, is het aanbevelingswaardig een eigen impact pathway-benadering te ondernemen.

Disclaimer

Het kan gebeuren dat er een fout of onduidelijkheid staat in een van de tabellen met kengetallen op deze website. Wij vragen u in dat geval vriendelijk om ons hierop te wijzen. Het Steunpunt Economische Expertise is niet verantwoordelijk voor de uiteindelijke toepassing van kengetallen in maatschappelijke kosten-batenanalyses. Die verantwoordelijkheid blijft bij de opsteller van de maatschappelijke kosten-batenanalyse. Bij vragen of twijfel kan het Steunpunt Economische Expertise wel adviseren of, bij terugkerende kwesties, een memo of nieuwe richtlijn publiceren.